Η τέχνη της εξαπάτησης και τα κινηματικά «εργαλεία»: άμεση δημοκρατία

σύντροφοι για την Αναρχική απελευθερωτική δράση

«Οι άνθρωποι έχουν γίνει τα εργαλεία των εργαλείων τους».

Henry David Thoreau

Θα υπάρχουν σίγουρα πολλοί που, είτε με αγαθές προθέσεις είτε εκ του πονηρού, θεωρούν την κριτική μας στο κίνημα από αναίτια έως και δολερή. Κατ’ αρχάς, ας κάνουμε σαφές πως για τους αναρχικούς ο διανθισμένος με επιχειρήματα αντίλογος είναι γόνιμη πρακτική στις λεκτικές αντιπαραθέσεις, κάτι που σίγουρα ξενίζει τους «γόνους» των πολιτικών ενυδρείων που αρέσκονται στην λάσπη και την κάθε είδους σπέκουλα. Η ενασχόληση μας με τις κινηματικές απόψεις σίγουρα δεν θα είχε πάρει τόση έκταση, εάν σε αυτές δεν συμμετείχαν και άνθρωποι που επιθυμούν να αυτοπαρουσιάζουν τόσο τον εαυτό τους, όσο και τα εγχειρήματα τους ως κομμάτι της Αναρχίας. Θα μας πείτε βέβαια, πως είναι αναφαίρετο δικαίωμα του καθενός να λέει ό,τι επιθυμεί, αλλά και να χαρακτηρίζει όπως αυτός επιλέγει τον εαυτό του, αλλά και όσα πράττει. Σίγουρα, δεν έχουμε καμία αντίρρηση. Δεν φιμώνουμε φυσικά κανέναν, αλλοίμονο∙ ακόμη και αν ήμασταν σε θέση να το πράξουμε, δε θα το επιθυμούσαμε.

Απεναντίας, πιστεύουμε στη δύναμη των επιχειρημάτων μας, που είναι σε θέση να ξεκαθαρίσουν ότι άλλο το κοινωνικό (ή κοινοτικό) και άλλο το πολιτικό∙ άλλο το απελευθερωτικό κι άλλο το εξουσιαστικό.

Ας δούμε, λοιπόν, απροκατάληπτα, μια σειρά γεγονότων που, αν μη τη άλλο, κάνουν φανερή την τέχνη της εξαπάτησης, του συνδετικού κρίκου τόσο της κινηματικής, όσο και κάθε ιδεολογίας. Θα ασχοληθούμε στο παρόν κείμενο με το επίρρημα «εργαλειακά» που πλέον, έχει αποκτήσει τον χαρακτήρα μαγικής ρήσης για τους απανταχού κινηματίες. Ξεστομίζεις, δηλαδή αυτή την λέξη, που ως άλλο παντοδύναμο ξόρκι μεταμορφώνει κάθε δράση και λόγο σε ηθική και κοινωνική στάση. Είναι έτσι όμως τα πράγματα;

Ας πάρουμε για παράδειγμα το ζήτημα της άμεσης δημοκρατίας. Ουκ ολίγοι αναρχικοί, αλλά και αναρχικές ομάδες προωθούν, δυστυχώς, αυτή την εξουσιαστική μορφή οργάνωσης, που δεν έχει καμία απολύτως σχέση με οποιονδήποτε απελευθερωτικό μονοπάτι, πόσο μάλλον με τον δρόμο προς την ολική απελευθέρωση ανθρώπου και φύσης. Πολλοί εξ αυτών μάλιστα, αν ερωτηθούν για το πώς είναι δυνατόν οι αναρχικοί να προωθούν απόψεις που, αν μη τη άλλο, δημιουργούν σύγχυση στους αγωνιζόμενους ανθρώπους, θα απαντήσουν ανερυθρίαστα πως ναι μεν η άμεση δημοκρατία έχει εξουσιαστικό χαρακτήρα, αλλά εργαλειακά προωθεί την αναρχική σύνθεση απόψεων(!). Ποιος κάθεται τώρα να κουβεντιάζει με τις ώρες για τούτο και για κείνο, για το τι να γράψουμε στο τάδε κείμενο ή στο δείνα πανό; Σηκώνουμε τα χεράκια και ψηφίζουμε, για να μην καθυστερούμε απ’ τα… σημαντικά, τα ουσιώδη. Θα ήταν καλύτερα, ίσως, να άλλαζαν την λέξη «εργαλειακά» με την λέξη «καιροσκοπικά». Θα εξυπηρετούσε τους κινηματικούς μηχανισμούς περισσότερο, μιας και πολιτική δίχως μηχανισμούς είναι σαν βασιλόπιτα δίχως φλουρί. Αν πάλι μιλούσαμε για ανθρώπους που θεωρούν εαυτούς, για παράδειγμα, μαρξιστές δεν θα βρίσκαμε καμία αντίφαση. Ο μαρξισμός θεωρεί σχεδόν τα πάντα ως «επαναστατικά εργαλεία»∙ ακόμη και μια δικτατορία, το κράτος, δηλαδή, στην χειρότερη μορφή του. Θα πούνε, βέβαια, κάποιοι πως υπάρχει και ο αναρχομαρξισμός, αλλά ο καθένας, όπως δηλώσαμε και παραπάνω, είναι ελεύθερος να λέει ό,τι θέλει… Άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου.

Οι κοινωνικοί, όμως, αγώνες δεν συμβαίνουν «εργαλειακά», γιατί είναι το αποτέλεσμα της αυθόρμητης αυτενέργειας των ανθρώπων να συνθέσουν ελεύθερα απόψεις και δράσεις ενάντια στην κρατική μηχανή και όχι «ευκαιριακές παντιέρες» που βαπτίζουν το κρέας σε ψάρι. Οι απόψεις και οι δράσεις χαρακτηρίζουν αυτόν που τις φέρει ή τις πράττει αντιστοίχως. Ο καιροσκοπισμός δεν είναι στοιχείο της απελευθερωτικής δράσης και δεν έχει θέση στη διαδικασία σύνθεσης αναρχικών απόψεων και δράσεων.

Ο αναρχικός τρόπος σύνθεσης γίνεται μόνο μέσα απ’ την ελεύθερη συμφωνία, την ομόνοια ανάμεσα σε συντρόφους που δουλεύουν ακούραστα και συστηματικά πάνω σε απόψεις, ζητήματα και δράσεις. Θα μας πείτε ίσως πως αυτό απαιτεί πολύ χρόνο και κόπο. Δεν θα διαφωνήσουμε. Η αναρχική προοπτική, όμως, θεωρούμε πως το αξίζει και με το παραπάνω. Η δύναμη των αναρχικών είναι ο λόγος τους προς την σκλαβωμένη κοινωνία, γι’ αυτό δεν ενσωματώνουν σε αυτόν πολιτικά, άρα και εξουσιαστικά, στοιχεία. Είναι έντιμοι, ξεκάθαροι και ειλικρινείς απέναντι στους συνανθρώπους τους, γιατί πιστεύουν απερίφραστα πως η αναρχική ηθική είναι η ζώσα μνήμη της αναλλοτρίωτης ανθρώπινης ηθικής και δίχως αυτήν ο κάθε πολιτικός μασκαράς είναι σε θέση να χειραγωγεί τους αγωνιζόμενους ανθρώπους στον απόπατο της πολιτικής. Δεν υιοθετούν «δανεικές» απόψεις και ιδεολογήματα απ’ τα πολιτικά απορριμματοφόρα του μαρξισμού-λενινισμού, γιατί ο πλούτος της αναρχικής θεώρησης δεν έχει τίποτε απολύτως να ζηλέψει απ’ τα εξουσιαστικά σκουπίδια. Εξ άλλου, στον κόσμο της πολιτικής κανείς δεν δανείζει δίχως ανταλλάγματα∙ και μάλιστα, οι τόκοι τους εισπράττονται, είτε με το «καλό» είτε με το στανιό. Ας το σκεφτούν λοιπόν καλύτερα όσοι νομίζουν πως πορεύονται προς την ελευθερία με εξουσιαστικές πυξίδες. Στο τέλος, το μόνο θα δείχνει ο «εργαλειακός» τους μπούσουλας, θα ’ναι η έρημος της πολιτικής τους εκπροσώπησης απ’ την αριστερά.

Τα κινηματικά «εργαλεία», βέβαια, δεν περιορίζονται μόνο στην χρήση της άμεσης δημοκρατίας. Υπάρχουν πολλές ακόμη περιπτώσεις μέσα απ’ τις οποίες κινηματίες και «αντιεξουσιαστές» προσπαθούν να μεταδώσουν στους αγωνιζόμενους ανθρώπους το μικρόβιο της πολιτικής. Θα δούμε, σύν τῷ χρόνῳ, κάθε μια τους ξεχωριστά. Θεωρούμε πως είναι απαραίτητο για τους αναρχικούς να καταθέτουν ξεκάθαρες απόψεις, δίχως «ἥξεις ἀφίξεις» και πολιτικούς αριβισμούς. Η αλήθεια δεν είναι μπαμπούλας για όσους αγωνίζονται ανιδιοτελώς. Γι’ αυτό και η αναρχική προοπτική, όσο και αν κοπιάζουν για το αντίθετο κάποιοι, δεν εξαπατά τους ανθρώπους, αλλά απεναντίας τους απελευθερώνει συνολικά.