«Ο ενιαίος λόγος του ΣΥΡΙΖΑ απειλείται κυρίως από όσους ΄στρογγυλεύουν΄»

Παναγιώτης Λαφαζάνης (Αριστερή Πλατφόρμα): «Ο ενιαίος λόγος του ΣΥΡΙΖΑ απειλείται κυρίως από όσους ΄στρογγυλεύουν΄»

Το αφιέρωμα του Red Notebook στο Ιδρυτικό Συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ συνεχίζεται με τη συνέντευξη του Παναγιώτη Λαφαζάνη



1.Το ερώτημα που καλείται να απαντήσει ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ στο Συνέδριο του Ιουλίου μπορεί, ίσως, να συμπυκνωθεί ως εξής: «ποιο κόμμα, για ποια κυβέρνηση, και για ποια σχέση με τα κοινωνικά κινήματα;». Η προφανής απάντηση είναι «μαζικό δημοκρατικό κόμμα, για μια κυβέρνηση με κορμό την Αριστερά, και για μια συνεργασία που θα ενισχύει τα κινήματα». Είναι, όμως, τόσο απλό;

Ασφαλώς και δεν υπάρχουν απλές απαντήσεις ούτε απαντήσεις κλισέ στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο ΣΥΡΙΖΑ εφ’ όσον, φυσικά, επιμένει σε μια κατεύθυνση διεξόδου από την κρίση με την αμφισβήτηση και την ανατροπή του νεοφιλελευθερισμού και του ίδιου του καπιταλισμού. Κι αυτό πολύ περισσότερο όταν όλοι διαισθανόμαστε ότι οι ανατρεπτικοί δρόμοι, τους οποίους θέλουμε να ανιχνεύσουμε, πάντα εφ’ όσον εμμείνουμε σε αυτούς και δεν αναδιπλωθούμε ή οπισθοχωρήσουμε μπροστά στις αφάνταστες δυσκολίες τους, είναι πρωτότυποι, και δεν υπάρχουν γι’ αυτούς προκατασκευασμένες απαντήσεις ή έτοιμες λύσεις στην τσέπη οποιουδήποτε.

Λέμε για παράδειγμα μαζικό κόμμα. Πόσο μαζικό, λοιπόν, θα πρέπει να είναι το κόμμα; Κόμμα, κοινωνία; Κόμμα πλαδαρό και άμορφο; Με μέλη χωρίς δράση και συμμετοχή; Με μέλη στα χαρτιά προς χρήση στελεχών-παραγόντων για την εκλογή τους στα όργανα; Κόμμα με μέλη χωρίς ιδεολογική κατεύθυνση; Κόμμα με μέλη ψηφοφόρους στο εσωτερικό του κόμματος για εσωκομματικούς συσχετισμούς; Για την εκλογή «εκλεκτών» στις δημοτικές εκλογές ή για το μάζεμα σταυρών στις βουλευτικές εκλογές; Το κριτήριο της ποιότητας και αγωνιστικότητας του Κόμματος σε τι σειρά καταγράφεται; Τα κριτήρια για ένα κόμμα αριστερών αγωνιστών, μάχιμο και ανθεκτικό στις δυσκολίες, ικανό να παράγει ιδέες, να ηγεμονεύει και να παρακινεί σε ταξικούς - κοινωνικούς αγώνες πώς αξιολογούνται;

Πέραν αυτού, τι σημαίνει κυβέρνηση με κορμό την Αριστερά; Ο κορμός δεν φτάνει για να υπάρξει δέντρο. Δεν μπορεί να υπάρξει δένδρο χωρίς κλαδιά και παρακλάδια. Ποια θα είναι τα κλαδιά και τα πρακλάδια; Πέραν της Αριστεράς; Πόσο πέραν; Με ποιες δυνάμεις;

Η συνεργασία, επίσης, που θα ενισχύει τα κινήματα. Και αυτό θέλει κάποια συζήτηση. Ποια κινήματα; Και μέσα στα κινήματα συλλήβδην τοποθετούμε και το εργατικό κίνημα, υποβαθμίζοντας την κεντρικότητά του για την προοδευτική και σοσιαλιστική αλλαγή της κοινωνίας;

Όλα τούτα αλλά και πολλά άλλα έχουν ελάχιστα συζητηθεί μπροστά σε ένα Συνέδριο κρίσιμο, που γίνεται με ρυθμούς εξπρές και φοβούμαι με εσωτερικές στοχεύσεις.

2.Φαίνεται ήδη ότι τα ζητήματα οργάνωσης και λειτουργίας του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ θα απασχολήσουν έντονα τον προσυνεδριακό διάλογο. Τα ζητήματα αυτά περιλαμβάνουν τη λειτουργία τάσεων και συνιστωσών, όμως δεν εξαντλούνται εκεί. Αν ισχύει ότι η οργάνωση ενός κόμματος αντανακλά το σχέδιό του για την κοινωνία, ποια θεωρείς ότι πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ μετά το Συνέδριο; Τι προβλέπει γι΄ αυτά η πρόταση για το Καταστατικό;

Λέτε και πολύ σωστά ότι η οργάνωση ενός Κόμματος αντανακλά κατά κάποιον τρόπο το σχέδιο του για την κοινωνία. Τι κόμμα, λοιπόν, θέλουμε; Κόμμα άμορφο και πλαδαρό, με μέλη στα χαρτιά, χωρίς συμμετοχή στις Κομματικές διαδικασίες και στους αγώνες; Το πρώτο και κύριο κριτήριο για μια συλλογικότητα, που θέλει να ανατρέψει και να αλλάξει την κοινωνία, είναι τα ποιοτικά στοιχεία της αγωνιστικότητας, της συμμετοχής, της ιδεολογικής κατεύθυνσης, της παραγωγής ιδεών, της δράσης. Αν οποιαδήποτε μαζικότητα στο κόμμα επιδιώκεται ή γίνεται σε βάρος όλων αυτών των χαρακτηριστικών, είναι απολύτως επιζήμια.

Πέραν αυτού, το τελευταίο διάστημα ήρθε στην επιφάνεια μια θεματολογία που αφορά την κατάργηση της λίστας στις εκλογικές διαδικασίες του κόμματος και την άμεση διάλυση των συνιστωσών του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ.

Νομίζω ότι η θεματολογία αυτή όχι μόνο είναι λαθεμένη αλλά και άκρως αποπροσανατολιστική, όπως άλλωστε έχουν καταδείξει και οι πρόσφατες πολιτικές και κινηματικές εξελίξεις.

Το πρόβλημα του ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι καθόλου οι δομές λειτουργίας του και πολύ περισσότερο τα εξαιρετικά πρωτότυπα δημοκρατικά χαρακτηριστικά της οργάνωσής του και ιδιαίτερα της οργάνωσης του ΣΥΝ.

Ο ΣΥΝ είχε πολλά προβλήματα αλλά του άξιζε ένα καλύτερο «τέλος» από μια βεβιασμένη διάλυση. Ο ΣΥΝ είχε μεγάλες δημοκρατικές κατακτήσεις στη λειτουργία του. Διασφάλιζε την πιο πλατιά και ελεύθερη λειτουργία των τάσεων και των ρευμάτων, μαζί με τη δυνατότητά τους να καταγράφονται σε λίστες στη βάση διακριτού κειμένου. Μια τέτοια λειτουργία, μοναδική ίσως σε δυνάμεις της Αριστεράς και όχι μόνο, έδινε αντοχή, ζωή και δυναμισμό στο ΣΥΝ κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες.

Θα είναι μεγάλο λάθος αν αρχίσουμε να πετσοκόβουμε φέτα-φέτα στη λειτουργία του ΣΥΡΙΖΑ, αυτή τη μεγάλη δημοκρατική παράδοση του ΣΥΝ, στο όνομα της αποτελεσματικότητας.

Αποτελεσματικότητα χωρίς την πιο πλατιά δημοκρατία δεν υπάρχει. Και χωρίς τη δημοκρατία στην πιο ουσιαστική της διάσταση, δεν υπάρχει ανατροπή αλλά μόνο αναδίπλωση.

Ο ενιαίος λόγος των αποφάσεων του ΣΥΡΙΖΑ δεν απειλείται από τη δημοκρατία μέσα στο κόμμα αλλά απειλείται κυρίως από όσους «στρογγυλεύουν» συστηματικά αυτές τις αποφάσεις ή «λειαίνουν» τις οξείες γωνίες τους.

Το παράδοξο είναι ότι η λεγόμενη «μειοψηφία» στο ΣΥΡΙΖΑ είναι εκείνη που διαφυλάσσει και προασπίζει την ακεραιότητα των αποφάσεων του ΣΥΡΙΖΑ και όχι τόσο μεγάλο μέρος, ίσως το μεγαλύτερο της ηγετικής πλειοψηφίας του.

3.Με τον ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ να διεκδικεί την κυβέρνηση, γίνεται πολύς λόγος για τις συμμαχίες. Όσον αφορά τις κοινωνικές, κάποιοι υποστηρίζουν ότι το κόμμα πήρε ό,τι είχε να πάρει από τους ηττημένους της κρίσης, και τώρα οφείλει να μετατοπιστεί προς τον «κοινό νου» των μεσαίων στρωμάτων. Άλλοι, πάλι, επιμένουν ότι σε συνθήκες ακραίας κοινωνικής πόλωσης, το κόμμα πρέπει να ενισχύσει τους δεσμούς του με τους εργαζόμενους και τους ανέργους. Όσον αφορά τις πολιτικές συμμαχίες, η θέση «από την αριστερά της σοσιαλδημοκρατίας ως την αριστερά της αριστεράς», άλλοτε δείχνει να περιορίζεται στο απρόθυμο ΚΚΕ και την ΑΝΤΑΡΣΥΑ, άλλοτε μοιάζει να ρίχνει γέφυρες ακόμα και προς το χώρο της λαϊκής Δεξιάς. Τι πιστεύεις;

Το ζήτημα των πολιτικών και κοινωνικών συμμαχιών είναι πολύ κρίσιμο και θεμελιώδες. Δεν καταλαβαίνω τη θέση για πολιτικές συμμαχίες του ΣΥΡΙΖΑ, η οποία μιλάει για συνεργασίες από την «αριστερά της αριστεράς ως την αριστερά της σοσιαλδημοκρατίας». Κατ’ αρχήν ο όρος «αριστερά της Αριστεράς» είναι απολύτως αδόκιμος και άστοχος. Είναι ένας λανθασμένος όρος που χρησιμοποίησε, νομίζω για πρώτη φορά, ο γέρος Κ. Καραμανλής, για να χαρακτηρίσει την πολιτική ταυτότητα του τότε ΠΑΣΟΚ. Η συνέχεια είναι γνωστή. Από κει και πέρα δεν καταλαβαίνω ποια είναι στη χώρα «η αριστερά της σοσιαλδημοκρατίας». Ποιες συλλογικότητες την αντιπροσωπεύουν; Και κάτι ακόμα, η αριστερά της σοσιαλδημοκρατίας, τι πρεσβεύει, σε μια περίοδο, ιδιαίτερα, όπου η κυρίαρχη σοσιαλδημοκρατία είναι πλήρως παραδομένη στον ακραίο νεοφιλελευθερισμό;

Μήπως η «αριστερά της σοσιαλδημοκρατίας» επιδιώκει μια «κοινωνικότερη» και λιγότερο «άγρια» διαχείριση του καπιταλισμού; Αυτό, όμως, δεν συνιστά αυταπάτη, τουλάχιστον, μεσομακροπρόθεσμα; Αλλά και αν είναι έτσι, τότε μια συμμαχία του ΣΥΡΙΖΑ με δυνάμεις της αποκαλούμενης «αριστερής σοσιαλδημοκρατίας» σε τι θα αποβλέπει; Σε ένα «κοινωνικότερο» καπιταλισμό; Αυτό όμως δεν είναι συμβατό με την πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ. Ασφαλώς ο ΣΥΡΙΖΑ επιδιώκει ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις αλλά τονίζει ότι αυτές πρέπει να είναι άρρηκτα συνυφασμένες σε ένα πλαίσιο ανατροπής, που θα αμφισβητεί την καπιταλιστική λογική και θα έχει σοσιαλιστικό ορίζοντα.

Να προσθέσω, επίσης, ότι η εκφώνηση και επιδίωξη μιας πολιτικής συμμαχίας που ξεκινά από το ΚΚΕ και την ΑΝΤΑΡΣΥΑ και φτάνει ως την αποκαλούμενη «αριστερά της σοσιαλδημοκρατίας» (ποια είναι;), όχι μόνο έχει πρόβλημα περιεχομένου αλλά εκ των πραγμάτων αποτελεί ένα λεκτικό παιχνίδι χωρίς αντίκρισμα, αφού είναι μάλλον αδύνατη η συνάντηση ΚΚΕ και ΑΝΤΑΡΣΥΑ με την «αριστερή σοσιαλδημοκρατία»-φάντασμα.

Τέλος, να σημειώσω ότι άλλο «αριστερή σοσιαλδημοκρατία» και άλλο δυνάμεις από το χώρο της σοσιαλδημοκρατίας που δεν έχουν βασική ευθύνη για τη μετάλλαξή της, και οι οποίες εγκαταλείπουν κάθε μορφής σοσιαλδημοκρατικές αυταπάτες και κινούνται, με το δικό τους τρόπο και έμπρακτα, προς τα αριστερά και σε αμφισβήτηση του συστήματος, αφού με τις τελευταίες υπάρχουν σημαντικά περιθώρια συγκλίσεων και συνεργασιών.

Πέραν αυτών, οι συμμαχίες έχουν πρώτα απ’ όλα και κυρίως κοινωνική αλλά και ταξική διάσταση. Ο ΣΥΡΙΖΑ οφείλει να αναδειχθεί ηγεμονική δύναμη όχι μόνο ενός αριστερού πολιτικού μετώπου αλλά ταυτόχρονα και ενός κοινωνικού μπλοκ δυνάμεων που θα εκτείνεται από την εργατική τάξη, σε ένα πρωτοπόρο ρόλο , μέχρι τα μικρομεσαία στρώματα των πόλεων, τη μικρομεσαία αγροτιά, τον κόσμο της επιστήμης και της τέχνης και φυσικά τη νεολαία. Για τη συγκρότηση αυτής της πλατιάς συμμαχίας δεν χρειάζεται ο ΣΥΡΙΖΑ να αναδιπλωθεί προς το «κέντρο», αντίθετα απαιτείται να ριζοσπαστικοποιηθεί περαιτέρω με κοινωνικούς και λαϊκούς όρους, προκειμένου να ριζοσπαστικοποιήσει πολιτικά και ιδεολογικά τα μεσαία στρώματα, τα οποία συντρίβονται οικονομικά και αυτήν την ώρα είναι ανοιχτά σε ταχείες ριζοσπαστικές επανατοποθετήσεις.

4. Είναι προφανές ότι η σημερινή Ευρώπη δεν μπορεί να αποτελεί πρότυπο για την Αριστερά. Την ίδια στιγμή, οι κλυδωνισμοί που υφίσταται το «οικοδόμημα» προέρχονται κυρίως από τους εθνικούς εγωισμούς των κυβερνήσεων και τον δεξιό λαϊκισμό, συνθήκη επικίνδυνη για το άμεσο μέλλον. Τι σημαίνουν αυτά για τον ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ;

Η ευρωζώνη και η ΕΕ μεταλλάχθηκαν βαθύτατα και εξελίσσονται ταχύτατα σε ένα νέο ολοκληρωτικό υπερεθνικό μόρφωμα, εντός του οποίου οι κυρίαρχες πολιτικές ελίτ και οικονομικές τάξεις επιβάλλουν επιλογές κοινωνικής και εργασιακής διάλυση, νέες ιμπεριαλιστικές ιεραρχίες αλλά και νέες μορφές «αποικιοποίησης» σε βάρος των ασθενέστερων χωρών. Η συμμετοχή στην ευρωζώνη αλλά και στην ΕΕ δεν αφήνει περιθώρια εναλλακτικών πολιτικών επιλογών αλλά, στην ουσία, συνιστά αποδοχή πολιτικού προγράμματος και μάλιστα άγριας νεοφιλελεύθερης κατεύθυνσης.

Το τραγικό είναι ότι η ευρωζώνη και η ΕΕ δεν μεταρρυθμίζονται ούτε επαναθεμελιώνονται αλλά μόνο ανατρέπονται.

Γι’ αυτό οι προοδευτικοί και σοσιαλιστικοί δρόμοι σε κάθε χώρα ή ομάδα χωρών της ευρωζώνης και της ΕΕ, δεν μπορούν να προχωρήσουν παρά μόνο σε ρήξη με την ευρωζώνη αλλά και την ΕΕ, με ό,τι αυτό και αν συνεπάγεται.

Δυστυχώς, όσο οι δυνάμεις της Αριστεράς δεν αμφισβητούν ριζοσπαστικά και με δύναμη την ευρωζώνη και την ΕΕ και αντίθετα συχνά συμβιβάζονται ή και εξωραΐζουν τον βαθύτατα ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα τους και τον αντεργατικό-αντικοινωνικό προσανατολισμό τους, τότε αφήνεται ανοιχτό το πεδίο σε κάθε λογής εθνικισμούς και στο δεξιό ακόμα και ακροδεξιό λαϊκισμό, να επωφελούνται και να «ψαρεύουν» στα θολά νερά!