Παιδεία και Αντίσταση
Μιρέιγ Φανόν-Μεντές
(http://www.cahiersdusocialisme.org/2010/11/10/education-et-resistance/)*
Η εκπαίδευση οφείλει να αποτελεί στρατηγικό όπλο αντίστασης στην καταπίεση και την πλέον αποτελεσματική εγγύηση για την εξασφάλιση τής χειραφέτησης και τής απαλλαγής από κάθε μορφής καταδυνάστευση, διότι η έλλειψη παιδείας ενέχει βεβαίως τον κίνδυνο τής αλλοτρίωσης — με την ευρεία έννοια τού όρου, όπως ακριβώς την εννοούσε ο Φραντς Φανόν· με άλλα λόγια, η αλλοτρίωση εκτρέφεται από την πολιτισμική καθυστέρηση την οποία εσκεμμένα δημιουργούν και οργανώνουν οι δυνάμεις εκείνες των οποίων το συμφέρον συνίσταται στη διαιώνιση της κυριαρχίας τους.
Στο πλαίσιο τής σημερινής συγκυρίας το μόνο που μπορεί να ελπίζει κανείς είναι να λάβει μια εκπαίδευση που καλλιεργεί την παραίτηση και την υποταγή, ενώ μέσω τής εκπαίδευσης θα έπρεπε να παρέχεται η δυνατότητα δημιουργίας σκεπτόμενων σκέψεων, σκέψεων που δεν διστάζουν να αναλάβουν τον κίνδυνο τού σκέπτεσθαι και να ακολουθήσουν «μια πορεία μαγείας», όπως υπογραμμίζει και ο Ζιλ Ντελέζ.
Και αυτό έγινε αντιληπτό από όσους αγωνίστηκαν με πολιτικά και ένοπλα μέσα στη διάρκεια των απελευθερωτικών αγώνων και οι οποίοι έθεσαν ως προτεραιότητα την εκπαίδευση των λαών. Από το Βιετνάμ ως την Αλγερία αναγνωρίστηκε η αξία τού εναλφαβητισμού και τής γενίκευσης τής εκπαίδευσης ως θεμελιωδών παραγόντων αντίστασης στην καταπίεση. Ομοίως και ο παλαιστινιακός λαός, ο οποίος συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πλέον εναλφάβητους και μορφωμένους λαούς, δεν παραβλέπει την αποφασιστική σημασία τής μόρφωσης, εφόσον μάλιστα στέκεται αντιμέτωπος με μια αποικιοκρατική μορφή εξουσίας που, όσον αφορά τις κλασσικές της εκφάνσεις, έχει ουσιαστικά εξαφανιστεί από το πρόσωπο τού πλανήτη, με μόνη εξαίρεση την Παλαιστίνη.
Έχοντας συναισθανθεί τον κίνδυνο που εγκυμονεί η ύπαρξη ενός μορφωμένου παλαιστινιακού λαού, το καθεστώς κατοχής και αποικισμού επιχειρεί ανελλιπώς να απονομιμοποιήσει την εκπαίδευση που παρέχεται στην Παλαιστίνη. Όπως στο παρελθόν, έτσι και τώρα, οι στρατηγικές κυριαρχίας των υποστηρικτών τού καθεστώτος βρίσκουν έρεισμα στη διαιώνιση τού σκοταδισμού και τής άγνοιας όσο το δυνατό ευρύτερων ομάδων τού πληθυσμού. Και σαν να μην έφτανε αυτό, αποσκοπούν και στην άρση τής αναγνώρισης τής δημόσιας εκπαίδευσης που παρέχεται από το παλαιστινιακό υπουργείο Παιδείας, με απώτερο σκοπό να στερήσουν από τους Παλαιστίνιους την πρόσβαση και χρήση των κοινών σε όλους πολιτισμικών σημείων αναφοράς. Για το ισραηλινό κράτος, η μόνη χρησιμότητα «αυτών, των Παλαιστινίων» είναι να δικαιολογούν την ύπαρξή «μας» ως κράτους. Πάνω απ’ όλα, το ζητούμενο είναι η «φυσικοποίηση» των πολιτισμικών διαφορών, εγχείρημα που ελάχιστα διαφοροποιείται από τις σύγχρονες ιδεολογίες τού ρατσισμού.
Η απώλεια της πολιτισμικής ταυτότητας και η άγνοια επιτρέπουν στους θεωρητικούς τής εξουσίας να δικαιολογούν τις πρακτικές υποδούλωσης και βίαιης αποστέρησης μέσω τής εξάλειψης της μνήμης των λαών και τής απαγόρευσης τής πολιτισμικής μετάδοσης τής ιστορίας και των γνώσεών τους. Ας μου επιτραπεί να παραθέσω ένα ακόμα απόσπασμα από τον Φραντς Φανόν: «Οι αποικιοκρατούμενοι λαοί αναπαρίστανται ιδεολογικά ως λαοί που έχουν μείνει στάσιμοι στην εξελικτική τους πορεία, ως λαοί που αδυνατούν να προσαρμοστούν στις επιταγές της λογικής και να διαχειριστούν τις υποθέσεις τους, με συνέπεια να απαιτείται η διαρκής υπαγωγή τους σε καθεστώς επίβλεψης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η ταραχώδης και πολυκύμαντη ιστορία των αποικιοκρατούμενων λαών αποστερείται νοήματος και σημασίας, ώστε να έχει κανείς την εντύπωση ότι οι λαοί αυτοί διάβηκαν το κατώφλι τής ανθρώπινης ύπαρξης μόνο με την άφιξη των ανδρείων και γενναίων εποίκων».1 Αυτό ακριβώς είναι το γενικό νόημα τής, δυστυχώς, πασίγνωστης ομιλίας που εκφώνησε τον Ιανουάριο τού 2007 στο Πανεπιστήμιο τού Ντακάρ ο πρόεδρος Σαρκοζί. Σύμφωνα με τον Σαρκοζί, που αναλαμβάνει εδώ το ρόλο τού εκφραστή τής οπτικής τού νεοαποικισμού, ο αφρικανός εμφανίζεται, κατά τρόπο εξωπραγματικό και προσβλητικό, ως κάποιος που, έχοντας τελματωθεί στο παρελθόν, δεν μπορεί ή δεν θέλει να βαδίσει τον δρόμο τής Ιστορίας.
Επομένως, η εκπαίδευση αποτελεί τόσο μέσο χειραφέτησης τής συνείδησης από την εθελούσια υποταγή, όσο και απαλλαγής της από την επιβαλλόμενη λήθη που μεθοδεύεται μέσω τής πραγμοποίησης τής μνήμης, η οποία, κατ’ αυτόν τον τρόπο, αναδεικνύεται ως μείζον πολιτικό διακύβευμα, συνιστώντας από μόνη της επαρκές έρεισμα για το επιτακτικό αίτημα τής παροχής καθολικής παιδείας.
Η «ιστορική» ρητορεία των φιλελεύθερων Κυρίων τού κόσμου αυτού δεν αποτελεί μόνο έκφραση περιφρόνησης και άγνοιας με πολύ έντονα ιδεολογικές συμπαραδηλώσεις, αλλά έχει και μια σαφή αποστολή: να παράσχει υποστήριξη στην επανεκδίπλωση των ήδη υπαρκτών μορφών κυριαρχίας και, συνεπώς, στην ενίσχυση των δομών περιθωριοποίησης και αποκλεισμού χάριν της λεγόμενης ασφάλειας.
Οι νέες μορφές εκμετάλλευσης και καταδυνάστευσης, που διευκολύνθηκαν ή κατέστησαν δυνατές λόγω τής κατάρρευσης τού γραφειοκρατικού σοσιαλισμού στα τέλη της δεκαετίας τού ’80, αναγνωρίζουν ως μόνη αυθεντία το υπερφιλελεύθερο μοντέλο και την ύψιστη αποτελεσματικότητα των αγορών — οι οποίες όμως δεν μπορούν να επιβιώσουν χωρίς την στρατιωτική υποστήριξη ενός τρόπου ζωής που προϋποθέτει έναν υποτιθέμενο «Ασφαλέστερο Κόσμο», όπως το έθεσε λακωνικά ο τέως γενικός γραμματέας τού ΟΗΕ!
Το πιστεύω των ευαγγελιστών των αγορών συνίσταται ουσιαστικά στην απόλυτη υπεροχή τού νόμου της ζούγκλας, όπου μόνο οι ισχυρότεροι είναι σε θέση να διοικούν τον κόσμο, πράγμα που απαιτεί τη συρρίκνωση τού κράτους κατά τρόπο που να ανταποκρίνεται όσο το δυνατόν περισσότερο στην συγκεκριμένη κατάσταση πραγμάτων. Λόγω τού ότι, στο πλαίσιο αυτό, κάθε δραστηριότητα έχει εκ φύσεως συναλλακτικό χαρακτήρα, ο κοινωνικός ρόλος τού Κράτους ανάγεται στην απλούστερη έκφανσή του, με συνέπεια η Εκπαίδευση να τίθεται, κατά προτίμηση, στο στόχαστρο.
Οι υπερφιλελεύθερες θεωρίες που διατυμπανίζονται από το ΔΝΤ και οι οποίες, λόγω τής κρίσης τού χρέους, εφαρμόζονται κατά γράμμα υπό την επίβλεψή του, έχουν επηρεάσει δυσμενώς πολλές χώρες τού Νότου. Οι «συγκεκριμένοι όροι» των προγραμμάτων δομικής προσαρμογής συνίστανται κατά κανόνα στην επιβολή ιδιωτικοποιήσεων, στην απορρύθμιση-απελευθέρωση των αγορών και σε βαθιές περικοπές στους κοινωνικούς προϋπολογισμούς και, ιδιαίτερα, στις δαπάνες για την παιδεία και την υγεία. Σε χώρες ήδη πολύ καθυστερημένες στο οικονομικό και κοινωνικοπολιτισμικό επίπεδο, οι συνέπειες τής εγκληματικής αυτής πολιτικής είναι ιδιαίτερα καταστρεπτικές. Στην Αφρική, που και από αυτή την άποψη πρέπει να χαρακτηριστεί ως μαρτυρική ήπειρος, ο μαζικός αναλφαβητισμός θέτει εμπόδια στην ανάπτυξη και συντελεί στη σημαντική αποδύναμωση κοινωνιών οι οποίες κυβερνώνται από εξαιρετικά ολιγάριθμες ελίτ. Μόνον όσοι είναι σε θέση να καλύψουν τις δαπάνες ιδιωτικής εκπαίδευσης μπορούν να ελπίζουν σε ένα λιγότερο ζοφερό μέλλον, ενώ οι υπόλοιποι πέφτουν θύματα τσαρλατάνων ή παραθρησκευτικών οργανώσεων … Οι πλέον ευάλωτοι σε κάθε μορφής χειραγώγησης είναι οι λαοί εκείνοι που στερούνται εκπαίδευσης. Για παράδειγμα, οι συνταγές τού ΔΝΤ που εφαρμόστηκαν απαρέγκλιτα στην Αϊτή είχαν ως αποτέλεσμα το ποσοστό τού αναλφαβητισµού να αγγίξει το 85% τού πληθυσμού μιας χώρας που έχει αναδείξει λαμπρούς διανοούμενους, ενώ σε κάθε χίλια παιδιά που εισάγονται στα προγράμματα σχολικών σπουδών μόνο το 1.7% μπορούν να εξασφαλίσουν την είσοδο στο πανεπιστήμιο. Η ανθρώπινη σπατάλη, που έχει πλέον λάβει τερατώδεις διαστάσεις, εξηγεί σε μεγάλο βαθμό την ατέλειωτη τραγωδία που πλήττει τη χώρα αυτή.
Απέναντι στις δολοπλοκίες των χωροφυλάκων τού φιλελευθερισμού είναι επιβεβλημένη η κινητοποίηση όλων μας. Η μόρφωση και η παιδεία μπορεί μεν να μην είναι από μόνες τους αρκετές για την χειραφέτηση των λαών, αλλά είναι αναγκαίες τουλάχιστον προϋποθέσεις για μια γνήσια απελευθέρωση από κάθε μορφής καταδυνάστευση. Η εκπαίδευση πρέπει επίσης να αναζητήσει τις ρίζες της στον πολιτισμό και την ιστορία κάθε χώρας και να θεμελιωθεί σε σαφώς καθορισμένες ηθικές και πολιτικές αρχές. Το καθεστώς τής αποικιοκρατίας, που φρόντισε να εκπαιδεύσει μόνο όσους χρειαζόταν για τη συνέχιση και αναπαραγωγή της κυριαρχίας του, συνεχίζει σήμερα να εμπνέει εκείνους που επιχειρούν να γαλουχήσουν μια νεότερη γενιά ελίτ σε βάρος των συμφερόντων των λαών. Η μόνη απάντηση σε αυτού του είδους τα τεχνάσματα είναι μια παιδεία για τον λαό, η οποία θα τίθεται στην υπηρεσία όλων μας. Το αίτημα για μια γενικευμένη, υποχρεωτική παιδεία που θα παρέχεται στις λαϊκές μάζες και στην οποία θα έχουν πρόσβαση όλοι ανεξαρτήτως οικονομικής δυνατότητας αποτελεί απόλυτο προαπαιτούµενο για τη διαμόρφωση μιας δικαιότερης και πιο ανθρώπινης κοινωνίας.
[1] Έτος Ε΄ τής Αλγερινής Επανάστασης («L’An V de la révolution algérienne») (1959) εκδ. La Découverte, 2001, σελ. 176
*Πρόκειται για ομιλία που δόθηκε στις 30 Οκτωβρίου 2010 στα πλαίσια τού Παγκόσμιου Φόρουμ Εκπαίδευσης (WEF) στην Παλαιστίνη. Η Μιρέιγ Φανόν-Μεντές είναι μέλος τού Ιδρύματος Φραντς Φανόν και τής Εβραϊκής Ένωσης για την Ειρήνη.
Μιρέιγ Φανόν-Μεντές
(http://www.cahiersdusocialisme.org/2010/11/10/education-et-resistance/)*
Η εκπαίδευση οφείλει να αποτελεί στρατηγικό όπλο αντίστασης στην καταπίεση και την πλέον αποτελεσματική εγγύηση για την εξασφάλιση τής χειραφέτησης και τής απαλλαγής από κάθε μορφής καταδυνάστευση, διότι η έλλειψη παιδείας ενέχει βεβαίως τον κίνδυνο τής αλλοτρίωσης — με την ευρεία έννοια τού όρου, όπως ακριβώς την εννοούσε ο Φραντς Φανόν· με άλλα λόγια, η αλλοτρίωση εκτρέφεται από την πολιτισμική καθυστέρηση την οποία εσκεμμένα δημιουργούν και οργανώνουν οι δυνάμεις εκείνες των οποίων το συμφέρον συνίσταται στη διαιώνιση της κυριαρχίας τους.
Στο πλαίσιο τής σημερινής συγκυρίας το μόνο που μπορεί να ελπίζει κανείς είναι να λάβει μια εκπαίδευση που καλλιεργεί την παραίτηση και την υποταγή, ενώ μέσω τής εκπαίδευσης θα έπρεπε να παρέχεται η δυνατότητα δημιουργίας σκεπτόμενων σκέψεων, σκέψεων που δεν διστάζουν να αναλάβουν τον κίνδυνο τού σκέπτεσθαι και να ακολουθήσουν «μια πορεία μαγείας», όπως υπογραμμίζει και ο Ζιλ Ντελέζ.
Και αυτό έγινε αντιληπτό από όσους αγωνίστηκαν με πολιτικά και ένοπλα μέσα στη διάρκεια των απελευθερωτικών αγώνων και οι οποίοι έθεσαν ως προτεραιότητα την εκπαίδευση των λαών. Από το Βιετνάμ ως την Αλγερία αναγνωρίστηκε η αξία τού εναλφαβητισμού και τής γενίκευσης τής εκπαίδευσης ως θεμελιωδών παραγόντων αντίστασης στην καταπίεση. Ομοίως και ο παλαιστινιακός λαός, ο οποίος συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πλέον εναλφάβητους και μορφωμένους λαούς, δεν παραβλέπει την αποφασιστική σημασία τής μόρφωσης, εφόσον μάλιστα στέκεται αντιμέτωπος με μια αποικιοκρατική μορφή εξουσίας που, όσον αφορά τις κλασσικές της εκφάνσεις, έχει ουσιαστικά εξαφανιστεί από το πρόσωπο τού πλανήτη, με μόνη εξαίρεση την Παλαιστίνη.
Έχοντας συναισθανθεί τον κίνδυνο που εγκυμονεί η ύπαρξη ενός μορφωμένου παλαιστινιακού λαού, το καθεστώς κατοχής και αποικισμού επιχειρεί ανελλιπώς να απονομιμοποιήσει την εκπαίδευση που παρέχεται στην Παλαιστίνη. Όπως στο παρελθόν, έτσι και τώρα, οι στρατηγικές κυριαρχίας των υποστηρικτών τού καθεστώτος βρίσκουν έρεισμα στη διαιώνιση τού σκοταδισμού και τής άγνοιας όσο το δυνατό ευρύτερων ομάδων τού πληθυσμού. Και σαν να μην έφτανε αυτό, αποσκοπούν και στην άρση τής αναγνώρισης τής δημόσιας εκπαίδευσης που παρέχεται από το παλαιστινιακό υπουργείο Παιδείας, με απώτερο σκοπό να στερήσουν από τους Παλαιστίνιους την πρόσβαση και χρήση των κοινών σε όλους πολιτισμικών σημείων αναφοράς. Για το ισραηλινό κράτος, η μόνη χρησιμότητα «αυτών, των Παλαιστινίων» είναι να δικαιολογούν την ύπαρξή «μας» ως κράτους. Πάνω απ’ όλα, το ζητούμενο είναι η «φυσικοποίηση» των πολιτισμικών διαφορών, εγχείρημα που ελάχιστα διαφοροποιείται από τις σύγχρονες ιδεολογίες τού ρατσισμού.
Η απώλεια της πολιτισμικής ταυτότητας και η άγνοια επιτρέπουν στους θεωρητικούς τής εξουσίας να δικαιολογούν τις πρακτικές υποδούλωσης και βίαιης αποστέρησης μέσω τής εξάλειψης της μνήμης των λαών και τής απαγόρευσης τής πολιτισμικής μετάδοσης τής ιστορίας και των γνώσεών τους. Ας μου επιτραπεί να παραθέσω ένα ακόμα απόσπασμα από τον Φραντς Φανόν: «Οι αποικιοκρατούμενοι λαοί αναπαρίστανται ιδεολογικά ως λαοί που έχουν μείνει στάσιμοι στην εξελικτική τους πορεία, ως λαοί που αδυνατούν να προσαρμοστούν στις επιταγές της λογικής και να διαχειριστούν τις υποθέσεις τους, με συνέπεια να απαιτείται η διαρκής υπαγωγή τους σε καθεστώς επίβλεψης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η ταραχώδης και πολυκύμαντη ιστορία των αποικιοκρατούμενων λαών αποστερείται νοήματος και σημασίας, ώστε να έχει κανείς την εντύπωση ότι οι λαοί αυτοί διάβηκαν το κατώφλι τής ανθρώπινης ύπαρξης μόνο με την άφιξη των ανδρείων και γενναίων εποίκων».1 Αυτό ακριβώς είναι το γενικό νόημα τής, δυστυχώς, πασίγνωστης ομιλίας που εκφώνησε τον Ιανουάριο τού 2007 στο Πανεπιστήμιο τού Ντακάρ ο πρόεδρος Σαρκοζί. Σύμφωνα με τον Σαρκοζί, που αναλαμβάνει εδώ το ρόλο τού εκφραστή τής οπτικής τού νεοαποικισμού, ο αφρικανός εμφανίζεται, κατά τρόπο εξωπραγματικό και προσβλητικό, ως κάποιος που, έχοντας τελματωθεί στο παρελθόν, δεν μπορεί ή δεν θέλει να βαδίσει τον δρόμο τής Ιστορίας.
Επομένως, η εκπαίδευση αποτελεί τόσο μέσο χειραφέτησης τής συνείδησης από την εθελούσια υποταγή, όσο και απαλλαγής της από την επιβαλλόμενη λήθη που μεθοδεύεται μέσω τής πραγμοποίησης τής μνήμης, η οποία, κατ’ αυτόν τον τρόπο, αναδεικνύεται ως μείζον πολιτικό διακύβευμα, συνιστώντας από μόνη της επαρκές έρεισμα για το επιτακτικό αίτημα τής παροχής καθολικής παιδείας.
Η «ιστορική» ρητορεία των φιλελεύθερων Κυρίων τού κόσμου αυτού δεν αποτελεί μόνο έκφραση περιφρόνησης και άγνοιας με πολύ έντονα ιδεολογικές συμπαραδηλώσεις, αλλά έχει και μια σαφή αποστολή: να παράσχει υποστήριξη στην επανεκδίπλωση των ήδη υπαρκτών μορφών κυριαρχίας και, συνεπώς, στην ενίσχυση των δομών περιθωριοποίησης και αποκλεισμού χάριν της λεγόμενης ασφάλειας.
Οι νέες μορφές εκμετάλλευσης και καταδυνάστευσης, που διευκολύνθηκαν ή κατέστησαν δυνατές λόγω τής κατάρρευσης τού γραφειοκρατικού σοσιαλισμού στα τέλη της δεκαετίας τού ’80, αναγνωρίζουν ως μόνη αυθεντία το υπερφιλελεύθερο μοντέλο και την ύψιστη αποτελεσματικότητα των αγορών — οι οποίες όμως δεν μπορούν να επιβιώσουν χωρίς την στρατιωτική υποστήριξη ενός τρόπου ζωής που προϋποθέτει έναν υποτιθέμενο «Ασφαλέστερο Κόσμο», όπως το έθεσε λακωνικά ο τέως γενικός γραμματέας τού ΟΗΕ!
Το πιστεύω των ευαγγελιστών των αγορών συνίσταται ουσιαστικά στην απόλυτη υπεροχή τού νόμου της ζούγκλας, όπου μόνο οι ισχυρότεροι είναι σε θέση να διοικούν τον κόσμο, πράγμα που απαιτεί τη συρρίκνωση τού κράτους κατά τρόπο που να ανταποκρίνεται όσο το δυνατόν περισσότερο στην συγκεκριμένη κατάσταση πραγμάτων. Λόγω τού ότι, στο πλαίσιο αυτό, κάθε δραστηριότητα έχει εκ φύσεως συναλλακτικό χαρακτήρα, ο κοινωνικός ρόλος τού Κράτους ανάγεται στην απλούστερη έκφανσή του, με συνέπεια η Εκπαίδευση να τίθεται, κατά προτίμηση, στο στόχαστρο.
Οι υπερφιλελεύθερες θεωρίες που διατυμπανίζονται από το ΔΝΤ και οι οποίες, λόγω τής κρίσης τού χρέους, εφαρμόζονται κατά γράμμα υπό την επίβλεψή του, έχουν επηρεάσει δυσμενώς πολλές χώρες τού Νότου. Οι «συγκεκριμένοι όροι» των προγραμμάτων δομικής προσαρμογής συνίστανται κατά κανόνα στην επιβολή ιδιωτικοποιήσεων, στην απορρύθμιση-απελευθέρωση των αγορών και σε βαθιές περικοπές στους κοινωνικούς προϋπολογισμούς και, ιδιαίτερα, στις δαπάνες για την παιδεία και την υγεία. Σε χώρες ήδη πολύ καθυστερημένες στο οικονομικό και κοινωνικοπολιτισμικό επίπεδο, οι συνέπειες τής εγκληματικής αυτής πολιτικής είναι ιδιαίτερα καταστρεπτικές. Στην Αφρική, που και από αυτή την άποψη πρέπει να χαρακτηριστεί ως μαρτυρική ήπειρος, ο μαζικός αναλφαβητισμός θέτει εμπόδια στην ανάπτυξη και συντελεί στη σημαντική αποδύναμωση κοινωνιών οι οποίες κυβερνώνται από εξαιρετικά ολιγάριθμες ελίτ. Μόνον όσοι είναι σε θέση να καλύψουν τις δαπάνες ιδιωτικής εκπαίδευσης μπορούν να ελπίζουν σε ένα λιγότερο ζοφερό μέλλον, ενώ οι υπόλοιποι πέφτουν θύματα τσαρλατάνων ή παραθρησκευτικών οργανώσεων … Οι πλέον ευάλωτοι σε κάθε μορφής χειραγώγησης είναι οι λαοί εκείνοι που στερούνται εκπαίδευσης. Για παράδειγμα, οι συνταγές τού ΔΝΤ που εφαρμόστηκαν απαρέγκλιτα στην Αϊτή είχαν ως αποτέλεσμα το ποσοστό τού αναλφαβητισµού να αγγίξει το 85% τού πληθυσμού μιας χώρας που έχει αναδείξει λαμπρούς διανοούμενους, ενώ σε κάθε χίλια παιδιά που εισάγονται στα προγράμματα σχολικών σπουδών μόνο το 1.7% μπορούν να εξασφαλίσουν την είσοδο στο πανεπιστήμιο. Η ανθρώπινη σπατάλη, που έχει πλέον λάβει τερατώδεις διαστάσεις, εξηγεί σε μεγάλο βαθμό την ατέλειωτη τραγωδία που πλήττει τη χώρα αυτή.
Απέναντι στις δολοπλοκίες των χωροφυλάκων τού φιλελευθερισμού είναι επιβεβλημένη η κινητοποίηση όλων μας. Η μόρφωση και η παιδεία μπορεί μεν να μην είναι από μόνες τους αρκετές για την χειραφέτηση των λαών, αλλά είναι αναγκαίες τουλάχιστον προϋποθέσεις για μια γνήσια απελευθέρωση από κάθε μορφής καταδυνάστευση. Η εκπαίδευση πρέπει επίσης να αναζητήσει τις ρίζες της στον πολιτισμό και την ιστορία κάθε χώρας και να θεμελιωθεί σε σαφώς καθορισμένες ηθικές και πολιτικές αρχές. Το καθεστώς τής αποικιοκρατίας, που φρόντισε να εκπαιδεύσει μόνο όσους χρειαζόταν για τη συνέχιση και αναπαραγωγή της κυριαρχίας του, συνεχίζει σήμερα να εμπνέει εκείνους που επιχειρούν να γαλουχήσουν μια νεότερη γενιά ελίτ σε βάρος των συμφερόντων των λαών. Η μόνη απάντηση σε αυτού του είδους τα τεχνάσματα είναι μια παιδεία για τον λαό, η οποία θα τίθεται στην υπηρεσία όλων μας. Το αίτημα για μια γενικευμένη, υποχρεωτική παιδεία που θα παρέχεται στις λαϊκές μάζες και στην οποία θα έχουν πρόσβαση όλοι ανεξαρτήτως οικονομικής δυνατότητας αποτελεί απόλυτο προαπαιτούµενο για τη διαμόρφωση μιας δικαιότερης και πιο ανθρώπινης κοινωνίας.
[1] Έτος Ε΄ τής Αλγερινής Επανάστασης («L’An V de la révolution algérienne») (1959) εκδ. La Découverte, 2001, σελ. 176
*Πρόκειται για ομιλία που δόθηκε στις 30 Οκτωβρίου 2010 στα πλαίσια τού Παγκόσμιου Φόρουμ Εκπαίδευσης (WEF) στην Παλαιστίνη. Η Μιρέιγ Φανόν-Μεντές είναι μέλος τού Ιδρύματος Φραντς Φανόν και τής Εβραϊκής Ένωσης για την Ειρήνη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου